Historische situatie

Om inwoners te beschermen tegen het hoge water werden er in gebieden dijken aangelegd, hierdoor ontstonden ook polders. Polder de Grote Waard (later Emiliapolder), de Nieuw Zwaluwse Polder en de Zonseelsepolder zijn - rondom halverwege de 16e eeuw - de eerste dijken die als bouw- en grasland worden gebruikt. De dichtbij gelegen polders zijn in die tijd blokvormig aangelegd.

Door de bevolkingstoename steeg de vraag naar brandstof. Daarom werd het veen in de polders afgegraven voor turfwinning. Om de turf af te voeren werden afvoerkanalen gegraven. De onderliggende zandgronden werden vervolgens in gebruik genomen voor de landbouw. Hier ontstond - in de overgangszone naar het rivierdal van de Mark - een aantal kleine agrarische plaatsen. Wagenberg ontwikkelde zich als dijkgehucht op de dijk die in de late middeleeuwen tussen Made en Terheijden werd aangelegd, om de landbouwkundige situatie te verbeteren.

Huidige situatie

Wagenberg telt ongeveer 2.200 inwoners. Het dorp heeft een groot aantal monumenten, waardoor de historische structuur nog goed zichtbaar is. De monumenten zijn vooral gecentreerd aan de Dorpsstraat, Brouwerijstraat en Parallelweg. Het meest in het oog springende gebouw in het dorp is de Sint-Gummaruskerk uit 1904. De bijbehorende woning voor de dominee uit 1856 is een van de oudste gebouwen uit het dorp. Bij de kruising tussen de Hofstad, de Nieuwstraat en de Dorpsstraat is de hoogte van de oude dijk nog goed te zien.

Wagenberg is een klein dorp met een relatief hoog voorzieningenniveau. De meeste winkelvoorzieningen zijn van oorsprong gecentreerd aan het lint ter hoogte van de Dorpsstraat. Wagenberg beschikt ook over een kleine bakkerij met supermarkt aan de Dorpsstraat en bijzondere voorzieningen zoals Kay’s Odyssey en Mini Billund. Voor andere detailhandelsvoorzieningen zijn de inwoners aangewezen op Made of nabijgelegen Breda en Oosterhout. Bedrijvigheid die niet in een woonomgeving past, is gecentreerd aan de Thijssenweg. Wat betreft de maatschappelijke voorzieningen is sprake van een basisniveau. De belangrijkste op de woonkern gerichte voorzieningen zijn aanwezig, zoals een kerk en een basisschool en verspreid enkele kleinschalige medische voorzieningen. Ook beschikt het dorp over een dorpshuis, sociaal cultureel centrum Plexat, de huiskamer van Wagenberg. Sportvoorzieningen zijn geconcentreerd aan de Kerkstraat, waaronder de sporthal en de veldaccommodatie van de lokale voetbalvereniging.

De ligging van Wagenberg vlakbij afrit 31 van de A59 maakt het dorp erg goed bereikbaar voor het autoverkeer. De treinstations van Lage Zwaluwe en Breda zijn beide gelegen op circa 9 kilometer afstand. Er is een goede busverbinding aanwezig, het dorp kent het grootste busstation van de gemeente.

Toekomstperspectief

In Wagenberg is een aantal potentiële bouwlocaties dat kan worden ingevuld. Versterking van kwaliteit en leefbaarheid zijn daarbij belangrijke uitgangspunten. Ongeveer 85 woningen, grondgebonden en appartementen worden gerealiseerd aan de Verlengde Elsakker. De plannen zijn momenteel in de schetsfase. Ook zijn er 11 woningen gerealiseerd aan de Dorpsstraat. Andere woningbouwontwikkelingen zijn nog in voorbereiding. Daarnaast bevinden zich in Wagenberg enkele kleinschalige ontwikkelingen op perceelniveau. Aan de westzijde van het dorp is een groot potentieel aanbod aan bouwlocaties. Hofstad en inbreiding in bestaande zijstraten langs de Dorpstraat komen hiervoor in aanmerking. Zie ook het onderstaande kaartje. 

In Wagenberg is eerder het kader van de aanvulling structuurvisie één locatie aangegeven. Aan de westrand van het dorp zien we nog kansrijke locaties voor woningbouw voor Wagenberg (zie lijnmarkering kansrijk voor woningbouw). Op de kaart staan verschillende markers aangegeven. Deze markers geven aan waar we kansrijke locaties voor woningbouw zien. Deze locaties worden in de toekomst nader onderzocht en/of uitgewerkt. Dit zijn potentieel geschikte locaties om woningbouw te realiseren. In de Kerkstraat zijn er wellicht mogelijkheden om met sloop van bedrijfsopstallen een kwaliteitsslag richting wonen kan worden gemaakt. Het is afhankelijk van de invulling of een plan daadwerkelijk toegevoegde waarde heeft.